6. गोसवः - இது उक्थ्यவிகிருதி. पृष्ठस्तोत्रங்களில் रथन्तरम् - बृहत् - என்கிற இரண்டு ஸாமங்களையும் गानம் செய்யவேண்டியது. ப்ருஹத் ஸ்தோத்திரத்தைக் காநம் செய்யும்போது, யஜமாநனுக்கு அபிஷேகம் செய்கிறது - திரவியம் உடனே கறந்த பால். பிரகிருதியான அக்கிநிஷ்டோம யாகத்தில் ரதந்தரஸாமத்தை காநம் பண்ணுவதானால், பஹிஷ்பவமாநத்தில் முதல் ऋக் (प्रतिपत्) उप என்பதுள்ளதாயிருக்க வேணும். बृहत्ஸாமத்தை गानம்செய்வதாயிருந்தால், अग्र என்பதுள்ள ऋக். गोसवத்தில் இரண்டு ஸாமங்களையும் गानம் செய்யகிறபடியால், எது प्रतिपत् என்று விசாரிக்கப் பட்டது. இரண்டுமில்லையென்று தீர்மானம். (ताण्ड्य.ब्रा.अध्या-19, खण्डः-13; मीमांसा-अध्या-10, पा-5, अधि-16).
(ताण्ड्य.ब्रा.अध्यायः-19,खण्डः-13)
1 - यो वै वाजपेयः स राजसूयो यो राजसूयः स वरूणसवोऽथैष गोसवः स्वाराज्यो वा एष यज्ञः
2 - स्वाराज्यं गच्छति य एवं वेद
3 - प्रजापतिर्हि स्वाराज्यं परमेष्ठी स्वाराज्यम्
4 - परमेष्ठितां गच्छति य एवं वेद
5 - उभे बृहद्रथन्तरे भवतस्तद्धि स्वाराज्यं स्वाराज्यं गच्छति य एवं वेद
6 - अयुतं दक्षिणास्तद्धि स्वाराज्यं स्वाराज्यं गच्छति य एवं वेद
7 - प्रतिदुहाभिषिच्यते तद्धि स्वाराज्यं स्वाराज्यं गच्छति य एवं वेद
8 - बृहतः स्तोत्र प्रत्यभिषिच्यते तद्धि स्वाराज्यं स्वाराज्यं गच्छति य एवं वेद
9 - अनुद्धते दक्षिणत आहवनीयस्याभिषिच्यतेऽस्यां एवानन्तर्हितेऽध्यभिषिच्यते
10 - सर्वः षट्त्रिंशस्तेन गोसवः
मीमांसा-अध्या-10, पा-5, अधि-16 - गो(सं)सवे-उपवत्यग्रवत्योरभावाधिकरणम्
10.5.16.59 - उभयसाम्नि नैमित्तिकं विकल्पेन समत्वात्स्यात् ॥
10.5.16.60 - मुख्येन वा नियम्येत ॥
10.5.16.61 - निमित्तविघाताद्वा क्रतुयुक्तस्य कर्म स्यात् ॥
Go to Main Page